To "ta dziewczyna", Beth Harmon z serialu "Gambit królowej" istnieje naprawdę!

Jak to mówią, w każdej bajce jest ziarnko prawdy i nie inaczej było w przypadku książki Gambit królowej, która stała się światowym bestsellerem dopiero 37 lat po jej wydaniu i na podstawie, której platforma Netflix wyprodukowała jeden z najpopularniejszych seriali ostatnich lat. 

Powiedzieć, że książka Gambit królowej jest oparta na faktach, byłoby lekką przesadą. Jednak nietrudno znaleźć informacje na temat tego, skąd autor czerpał inspiracje do swojej powieści. 

Postać głównej bohaterki Beth Harmon, w rolę której w serialu wciela się niezwykle charyzmatyczna Anya Taylor Joy, (za co zasłużenie została nagrodzona Złotym Globem dla najlepszej aktorki w serialu limitowanym), to tak naprawdę połączenie życiorysów trzech osób: autora książki, Bobby'ego Fischera oraz tajemniczej Diany Lanni.

Beth Harmon imię otrzymała na cześć matki oraz siostry pisarza, ponieważ obie miały na imię Elizabeth w skrócie Beth. Tutaj mała dygresja, tak jak jego siostra otrzymała imię po matce tak Walter Tevis otrzymał imię po ojcu, jak widać jego rodzice nie byli zbyt kreatywni.

Ale wracając do głównej postaci Gambitu królowej, jej dzieciństwo w sierocińcu oraz motyw wielogodzinnego wpatrywania się w sufit pod wpływem leków to najprawdopodobniej autobiograficzny wątek samego autora. W dzieciństwie wykryto u niego ciężką chorobę serca przez co został porzucony w ośrodku medycznym dla dzieci, gdzie przykuty do łóżka i pod wpływem bardzo mocnych leków, spędził ponad rok bez opieki i kontaktu ze strony rodziców. Można się domyślić, że było to dla niego bardzo trudne i traumatyczne przeżycie, przypominające pobyt w sierocińcu.

Natomiast wątek szachowej kariery Beth to w dużej mierze kariera Bobby'ego Fischera, który również zaczął odnosić sukcesy w młodym wieku i był uznawany za naturalny talent.

Bobby Fischer jako pierwszy Amerykanin z sukcesem podjął nierówną walkę o tytuł najlepszego szachisty globu, burząc dotychczasowy porządek w świecie kontrolowanym od dziesiątek lat przez radzieckich arcymistrzów. Nie bez znaczenia pozostaje fakt, że książka powstawała 10 lat po pokonaniu przez Bobby'ego Fischera dotychczasowego mistrza świata Borysa Spasskiego w meczu nazywanym później szachowym meczem stulecia. To właśnie po tym wydarzeniu, które odbyło się w 1972 roku w Reykjaviku, w Stanach Zjednoczonych zrodził się boom na szachy.

Skąd jednak Walter Tevis wpadł na pomysł, by to kobieta po przejściach stała się główną bohaterką szachowej powieści? 

Książka powstawała w latach osiemdziesiątych ubiegłego wieku, gdy pisarz przebywał w Nowym Jorku. Często można go było zobaczyć w Washington Square Park oraz w Pokoju Gier w piwnicy Hotelu Beacon. To wtedy spotkał on Dianę Lanni - dobrą znajomą Bruce’a Pandolfiniego i Stuarda Mordena, którzy byli konsultantami merytorycznymi podczas pisania książki.

W tamtych czasach o Dianie mówił cały szachowy Nowy Jork. Była ona jedyną kobietą regularnie grająca przy stołach Washington Square Park i jak wspomina zawsze otaczała ją grupa mężczyzn chcących rozproszyć jej uwagę w trakcie gry. Natomiast Piwnica hotelu Beacon była miejscem, w którym Diana pracowała i mieszkała. Podobnie jak Beth jej życie nie było usłane różami, w młodości pracowała jako striptizerka w klubie nocnym, by zarobić na szkołę artystyczną. Pewnego dnia uświadomiła sobie, że nie rozumie otaczającego ją świata i nie umie się w nim odnaleźć, miała myśli samobójcze. Wtedy właśnie znalazła ogłoszenie klubu szachowego prowadzonego przez Larrego Kaufmana i stwierdziła, że zacznie grać w szachy, odnajdując “to coś” w czym w końcu była dobra. Jak sama mówi “logika szachów jest alternatywą dla chaosu życia”, siedząc przy szachownicy czuła się bezpiecznie, szachy uratowały jej życie. W wywiadzie udzielonym Sports Illustrated w kwietniu 1985 roku Diana powiedziała:

„Szachy są ładne, kreatywne, estetyczne i artystyczne - wszystko to, czym kobiety powinny być zainteresowane”. Przypomina to fragment Gambitu Królowej gdy Beth udzielała wywiadu dla magazynu Life: “W szachach nie zawsze chodzi o rywalizację – zauważyła. – Ale grasz po to, żeby wygrać. Beth chciała powiedzieć coś o pięknie szachów, lecz pod dociekliwym spojrzeniem panny Balke nie potrafiła znaleźć właściwych słów”.*

Larry Kaufman stał się jej mentorem szachowym, a ich znajomość przerodziła się w długoletnią przyjaźń. Podobnie jak znajomość Beth i Harrego Beltika.

W wywiadzie dla Jennifer Shahade, Diana Lanni stwierdziła, że podobnie jak Beth była nieśmiała i bardzo samotna. Dopiero alkohol dodawał jej odwagi i sprawiał, że stawała się duszą towarzystwa. Przyznała, że często podczas turniejów szachowych odbywały się najlepsze imprezy, na których nie brakowało kokainy i dużych ilości wysokoprocentowych trunków. Skłonność do uzależnień to nie jedyne podobieństwo między obiema paniami. 

Nawet patrząc na zdjęcia Diany trudno nie oprzeć się wrażeniu, że Walter Tevis, kreując postać szachowej mistrzyni w dużej mierze inspirował się właśnie nią.

“Beth postawiła łokcie na stole, oparła policzki na zaciśniętych pięściach i zaczęła się koncentrować”.*

Diana Lanni na Olimpiadzie szachowej w Lucernie 1982, źródło: chess.com

Co prawda kariera szachowa Diany nie była już tak imponującą ale również mogła się pochwalić kilkoma sukcesami.

Dwa razy brała udział w Mistrzostwach Stanów Zjednoczonych Kobiet w 1979 i 1981 roku. Została wybrana do reprezentowania USA na olimpiadzie szachowej w Lucernie w 1982 roku, gdzie zremisowała z rumuńską WGM Elisabetą Polihroniade i radziecką legendą kobiecych szachów GM Noną Gaprindashvili. W tym czasie była drugą najlepiej ocenianą kobietą w Ameryce (razem z Rachael Crotto, za Diane Savereide). Później jej uzależnienie od alkoholu i narkotyków coraz częściej wygrywało z szachami, co skończyło się załamaniem nerwowym i czasowym pobytem w szpitalu psychiatrycznym.

Na szczęście pomimo wielu życiowych zawirowań (w późniejszych latach trafiła również na kilka miesięcy do więzienia) udało jej się wyjść na prostą, znowu gra w szachy i można nawet zagrać z nią na portalu Chess.com, wystarczy wyszukać użytkownika o nazwie LanaCaprini i zaprosić ją do gry, kto wie może przy odrobinie szczęścia uda Wam się zmierzyć z prawdziwą Beth Harmon.

Autor: Rafał Włodarczyk

*Fragment książki "Gambit królowej" autorstwa Watera Tevisa, wydawnictwo Czarne

Źródła: 

Beth Harmon, the isoLanni?‎

The Grid 051.5 Bonus Episode ft. Diana Lanni

Artykuł zawiera linki sponsorowane portalu Chess.com