Historia szachów

„Jest jedyną grą, która należy do wszystkich czasów i ludów. Nikt nie wie, który z bogów sprowadził ją na ziemię… by wyostrzała zmysły i zajmowała duszę” - pisał o szachach austriacki pisarz Stefan Zweig. I nie sposób odmówić mu racji. Szachy fascynują od wieków i nie bez kozery nazywane są „królewską grą”. Najsłynniejsza gra na świecie ma burzliwą historię, która przywodzi na myśl skomplikowaną partię. Dzisiaj postaramy się ją krótko prześledzić, aby jeszcze lepiej zrozumieć fenomen i siłę przyciągania szachownicy z czarno-białymi polami.

Skąd wzięły się szachy?

Wszystko najprawdopodobniej zaczęło się w VI-VII wieku w Indiach. Choć ustalenie pochodzenia szachów jest niezwykle trudne i do dzisiaj jest przedmiotem licznych sporów, powszechnie uznaje się, że gra wojenna czaturanga, która cieszyła się popularnością właśnie w północno-zachodnich Indiach, dała początek szachom, jakie znamy dzisiaj. Już wówczas gracze mieli do dyspozycji figury o różnych funkcjach.

W dalszej popularyzacji gry swój udział i swoje zasługi mają również Persowie. Tutejsza odmiana gry, zwana szatrandż, polegała na wyeliminowaniu pionków przeciwnika i obnażeniu lub zbiciu najważniejszej figury, czyli króla. Podejrzewa się, że właśnie ten wariant gry jako pierwszy zaczął upowszechniać się w X wieku na kontynencie europejskim.

Szachy – gra, która zawojowała świat

W kolejnych dziesięcioleciach wzmianki o grze strategicznej przypominającej dzisiejsze szachy pojawiają się kolejno w różnych zakątkach świata, przede wszystkim w Chinach, Japonii czy Korei, ale także na terenie Pakistanu czy Rosji. Jej popularyzacji sprzyjają ożywione kontakty gospodarcze oraz powstające szlaki handlowe. Godne odnotowania jest to, że w poszczególnych częściach świata gra strategiczna przyjmowała nieco inny kształt i można było zauważyć różnice regionalne.

W wieku XV szachy były już znane i cieszyły się estyma możnowładców. Zyskały też miano „królewskiej gry” - określenie to można traktować z dużą dozą dosłowności, ponieważ swoje partie z upodobaniem rozgrywali władcy m.in. Henryk I, Henryk II, Filip II, Alfons X czy Iwan Groźny.

Standaryzacja gry – współczesne szachy

Za przełomowe momenty w historii szachów uznaje się zmiany, które nastąpiły w XV, a następnie w wieku XVIII. Dotyczyły one m.in. zwiększenia dynamiki partii poprzez możliwość awansu pionka oraz zwiększeniu prerogatyw gońca, a w dalszej kolejności pojawienia się roszady i bicia w przelocie. Proces ujednolicania gry, wyglądu szachów oraz standaryzacji reguł, był długi. W formie obecnej szachy okrzepły dopiero na początku XX wieku.

Autor: Rafał Włodarczyk