Złóż zamówienie przez telefon: 669 460 401
sklep@naszachownicy.pl
Niesamowita historia szachów drewnianych
Szachy są jedną z najstarszych gier strategicznych na świecie, które mają długą historię sięgającą tysięcy lat. Pierwsze szachowe figury i zestawy szachowe wywodzą się z różnych kultur i regionów. Prześledźmy więc historię szachów drewnianych, która rozpoczęła się wiele wieków temu.
Najwcześniejsze indyjskie figury szachowe nosiły nazwy: shah (król), wazir (doradca), fil (goniec), asp (skoczek), rukh (wieża) i piyade (pion). Najwcześniejsze perskie nazwy to: shah, farzin, pil, asp, rukh i piyada. W języku arabskim były to: shah, firzan, fil, faras, rukhkh i baidaq. Kraje zachodnie starają się jak najdokładniej przetłumaczyć najwcześniejsze nazwy. W lipcu 2002 roku w Butrint, starożytnym mieście na południu Albanii, odkryto kość słoniową, o wielkości niecałych 2 cali, datowaną na rok 465 n.e. Jeśli jest to rzeczywiście figura szachowa, to jest najstarszą znaną figurą szachową na świecie. Odkrycie to przesuwa nawet datę pochodzenia szachów wstecz. Figura ma krzyż na szczycie i została znaleziona w starożytnym pałacu bizantyjskim lub rzymskim.
Najstarsze znane figury szachowe (chatrang) znaleziono w Afrasaib koło Samarkandy w Uzbekistanie. Znaleziono siedem figurek, w tym króla, rydwan, wezyra, konia, słonia i 2 żołnierzy, wykonanych z kości słoniowej. Datowane są na około 760 roku n.e. Znaleziono również monetę z datą 761 r. n.e. wraz z figurkami szachowymi. Figurki szachowe mozaraickie, znane również jako figury św. Genadio, mogą być tak stare jak początek X wieku. Cztery małe figurki były wykonane z kości słoniowej i przechowywane w klasztorze mozaraickim w León, Hiszpania.
Figury szachowe - europejskie Najstarsze europejskie figury szachowe to prawdopodobnie pewne włoskie figury szachowe wykonane z kości z koroną z kości słoniowej.
Znaleziono je w Venafro we Włoszech i są one datowane na około 980 r. n.e. Obecnie są one eksponowane w Muzeum Archeologicznym w Neapolu. Figurki te zostały odkryte w rzymskiej grobowcu w 1932 roku. Kontrowersje dotyczą tego, jak wyjaśnić, jak było możliwe, że figury szachowe o kształcie arabskim zostały odkryte w grobowcu z czasów rzymskich. Datowanie radiowęglowe wskazało na okres od 885 do 1017 roku n.e.
Isle of Lewis Chess Pieces Jednym z najwcześniejszych autentycznych zestawów europejskich figurek szachowych są figury szachowe z Wyspy Lewis, które obecnie znajdują się w British Museum i Narodowym Muzeum Starożytności w Edynburgu. Sześćdziesiąt siedem figurek szachowych z Wyspy Lewis znajduje się w British Museum, a pozostałe 11 w Narodowym Muzeum. Figurki pochodzą z czterech różnych zestawów szachowych. Zestaw szachów z Wyspy Lewis zawiera najstarszego znanego biskupa kościelnego.
Figurki szachowe z Wyspy Lewis zostały znalezione w marcu 1831 roku w podziemnej komnacie na zachodnim wybrzeżu Wyspy Lewis (Uig Bay) na wyspach Owczych Hebrydów w Szkocji. Miejscowy chłop, Calum nan Sprot, który szukał swojej krowy, odkrył niewielką komnatę 15 stóp pod szczytem wału piaskowego, który został częściowo zmyty. Figurki szachowe, prawdopodobnie wykonane w 1150 roku przez Normandczyków, zostały wykonane z kłów morsa i uważane są za pochodzące z Islandii. Pasterz był przerażony wyrazami na figurkach i uciekł z miejsca. Powiedział o tym swojemu pastorowi, Alexanderowi MacLeodowi, który wrócił na miejsce i oczyszczał je, a następnie sprzedał figurki (67 figur szachowych i 14 zwykłych pionów) British Museum za 84 funty brytyjskie.
Figurki szachowe Karola Wielkiego Innym wczesnym zestawem szachowym są tzw. figurki szachowe Karola Wielkiego, które znajdują się w Cabinet des Médailles, Bibliotheque Nationale w Paryżu. Jest to ogromna rzeźba z kości słoniowej słonia. Prawdopodobnie sam Karol Wielki nigdy nie grał w szachy. Figurki szachowe Karola Wielkiego były przechowywane w klasztorze Saint Denis koło Neapolu od końca XIII wieku. Figurki te datowane są na około 1100 rok i prawdopodobnie zostały wykonane w Salerno we Włoszech. Zestaw może zostać przekazany do Paryża jako dar dla francuskiego króla Filipa II lub Filipa III. Obaj królowie zatrzymali się w Salerno. W 1598 roku było 30 figur, a po Rewolucji Francuskiej w 1794 roku pozostało ich 16. Zestaw składa się z 2 królów, 2 królowych, 4 słoni, 4 skoczków, 3 wozów i 1 żołnierza. Jedną z figur szachowych ze zestawu Karola Wielkiego jest król słoni. Nosi on inskrypcję arabską (Kuficką), która tłumaczy się jako "wykonane przez Yusufa al-Bahilisa". Pochodzi z Indii i może nawet nie być figurą szachową. Przedstawia on wschodniego wodza niesionego przez słonia, otoczonego szeregiem jeźdźców, którzy pełnią funkcję strażników.
Zestaw szachów Staunton Jednym z pierwszych projektów figurek szachowych był projekt Johna Calverta z 1790 roku. Król i królowa miały korony o otwartych kształtach, biskup miał głęboko wciętą mitrę, a wieża była wieżą na cokole. Produkcję swoich zestawów szachowych prowadził od 1790 do 1841 roku.
Na początku XIX wieku najpopularniejszym wzorem figurek szachowych były figury St. George. Wczesnym 1849 roku Nathaniel Cook, redaktor Illustrated London Times, zaprojektował zestaw szachowy Staunton w czasie, gdy gracze odmawiali grania przy użyciu figur innych graczy ze względu na trudności w odróżnianiu poszczególnych figur szachowych. Główne wzorce przed wzorem Staunton były wzory Lund, Merrifield, Calvert, Barleycorn, Selenius i St. George. Cook użył symboli w najprostszej formie. Król miał koronę, królowa miała diadem, biskup miał mitrę, skoczek był głową konia, wieża była zamkiem, a pion był kulką. Głowy koni oparto na marmurach Elgin. Są to projekty znalezione w fryzie Partenonu i sprowadzone do Anglii przez Thomsa Bruce'a, 7. Lorda Elgin, w 1806 roku. Pionki powstały na podstawie kwadratu i cyrkla wolnomularza. Każdy symbol był podparty na prostym trzonie wychodzącym z ciężkiej, szerokiej podstawy, co zapewniało stabilność. Projekt tak imponował Johnowi Jacquesowi, czołowemu rzeźbiarzowi, że natychmiast zaproponował produkcję figurek na skalę komercyjną.
Zestaw szachów Jacques of London Jaques był przyjacielem angielskiego mistrza szachowego, Howarda Stauntona, który zaaprobował wniosek, by projekt ten nazywany był zestawem szachowym Stauntona. John Jaques był również szwagrem Nathaniela Cooka. Jaques uzyskał prawa autorskie do projektu, zarejestrował projekt na mocy Ustawy o Wzorach Ozdobnych z 1842 roku i rozpoczął produkcję zestawu w Londynie. Drewniane figury były toczone z hebanu i drzewa bukszpanowego oraz bardzo mocno obciążane. Część zestawów wykonano z kości słoniowej afrykańskiego pochodzenia. Wysokość króla wynosiła od 3,5 do 4,5 cala (do gry meczowej lub turniejowej). Pierwsze figury wzoru Stauntona od Jacquesa zostały udostępnione publicznie 29 września 1849 roku. Zestawy szachowe Jaques zawsze były "złotym standardem" zestawów szachowych. Zestaw Jaques zawsze zachowa swoją wartość i stale osiąga najwyższe ceny na aukcjach. Najnowszym dziełem Jacquesa jest nowy zestaw Millennium Staunton, modyfikacja projektu stworzonego przez firmę około przełomu wieków. Forma, obecność na planszy i doskonałe wykonanie zestawów szachowych Jacquesa z tamtego okresu zostały odtworzone i oferowane po raz pierwszy. Zestaw szachowy składa się z szachownicy oraz białych i czarnych figur szachowych do gry w szachy. Na każdy kolor przypada szesnaście figur: jeden król, jedna królowa, dwa wieże, dwa gońce, dwa skoczki i osiem pionków. Dodatkowe figury mogą być dostarczane do promocji, najczęściej jedna dodatkowa królowa na kolor. Pudełka szachowe, zegary szachowe i stoły szachowe to powszechnie stosowane elementy wyposażenia szachowego, używane obok zestawów szachowych. Zestawy szachów są produkowane w różnorodnych stylach, czasami dla celów ozdobnych, a nie praktycznych. Do gry turniejowej preferowany i w niektórych przypadkach wymagany jest zestaw szachów w stylu Staunton, nazwany od Howarda Stauntona, angielskiego gracza szachowego XIX wieku, i zaprojektowany przez Nathaniela Cooke'a. Pierwsze zestawy w stylu Staunton zostały wykonane w 1849 roku przez Jaques of London (znane również jako John Jaques of London i Jaques and Son of London).
Figurki szachowe drewniane są zazwyczaj wykonane z jasnego drewna, takiego jak bukszpan lub klon. Czarne figurki są wykonane z ciemnego drewna, takiego jak palisander, heban, czerwony sandałowiec, drewno padauk afrykańskie (podobne do czerwonego sandałowca i sprzedawane jako Bud Rosewood lub Blood Red Rosewood) lub orzech. Czasami są one wykonane z bukszpanu i barwione lub malowane na czarno, brązowo lub czerwono. Skoczki w zestawach drewnianych są zwykle ręcznie rzeźbione i stanowią połowę kosztu zestawu. Plastikowe białe figury są wykonane z białego lub kremowego plastiku, a plastikowe czarne figury są wykonane z czarnego lub czerwonego plastiku. Czasami stosuje się inne materiały, takie jak kość, kość słoniowa lub materiał kompozytowy. W przypadku rzeczywistej gry, standardowe są figury w stylu zestawu szachowego Staunton. Wysokość króla powinna wynosić od 3,35 do 4,13 cala (85 do 105 mm). Reguły United States Chess Federation przewidują wysokość króla od 3,375 do 4,5 cala (85,7 do 114,3 mm). Przez większość graczy preferowane jest wysokość około 3,75-4 cali (95-102 mm). Średnica króla powinna wynosić od 40% do 50% jego wysokości. Rozmiar pozostałych figurek powinien być proporcjonalny do króla. Figurki powinny być dobrze wyważone, tak aby ich środek ciężkości był bliżej szachownicy. Można to osiągnąć poprzez dodanie ciężarków, takich jak żelazne kołki lub bloki ołowiu na dole i oczesanie ich. Sprawia to, że figury są cięższe na dole i nie przewracają się łatwo (dobrze wyważona figura powinna stać pionowo nawet wtedy, gdy jest przechylona o 60 stopni w stosunku do osi pionowej). Pomaga to w grach błyskawicznych, ponieważ szybkość ruchu nie daje wystarczająco dużo czasu ani precyzji do upuszczenia figur na zamierzone pola. Długość każdej strony kwadratów na szachownicy powinna wynosić około 1,25-1,3 raza średnicy podstawy króla, czyli 2 do 2,5 cala (51 do 64 mm). Kwadraty o średnicy około 2,25 cala (57 mm) są zazwyczaj dobrze dopasowane do figurek o królach w preferowanym zakresie wysokości. Te kryteria pochodzą z oficjalnych reguł szachów United States Chess Federation, które są oparte na regułach Fédération Internationale des Échecs.
Wielki mistrz Larry Evans zaoferował następujące porady dotyczące kupowania zestawu:
Upewnij się, że wybrany przez ciebie zestaw jest przyjemny dla oka, oparty na filcu i ciężki (wyważony). Figurki powinny być wykonane w sposób, który uniemożliwi ich rozpadanie się. ... Oficjalna szachownica używana przez United States Chess Federation jest zielono-biała, a nie czerwono-czarna. Jednak na rynku dostępne są również dobre szachownice drewniane. ... Unikaj taniego sprzętu. Szachy oferują możliwość cieszenia się grą przez całe życie, a koszt ich nabycia jest niewielki w porównaniu do czerpanej z tego przyjemności.
Autor: Rafał Włodarczyk
Źródła: